در بحث‌های مفصلی که پیرامون مزایا و معایب نمایشگرهای ال‌سی‌دی و اولد شکل می‌گیرد، بالاخره کسی موضوع سوختگی نمایشگر اولد را به میان می‌آورد. هدف پیش کشیدن این موضوع هم معمولا بیان این نکته است که نمایشگرهای اولد بعد از مدتی استفاده دیگر ظاهر خوبی نخواهند داشت ولی برای نمایشگرهای ال‌سی‌دی چنین اتفاقی نمی‌افتد. اما مانند بسیاری از این نوع بحث‌وجدل‌ها، معمولا اطلاعات درستی ردوبدل نمی‌شود و عمدتا قصه‌هایی اغراق‌شده می‌شنوید.
شاید هیچ‌وقت به چنین موردی بر نخورده باشید، اما همین احتمال وقوع آن باعث می‌شود که بسیاری از خریداران گوشی‌های گران‌قیمت با خیال راحت دست به چنین خریدی نزنند و گمان کنند که این سوختگی نمایشگر احتمالا برای آن‌ها هم رخ بدهد. برای این که چنین نگرانی‌هایی را برطرف کنیم، در ادامه‌ی مطلب به‌طور مفصل در مورد این موضوع توضیح می‌دهیم. این‌که سوختگی نمایشگر چیست، چرا اتفاق می‌افتد و چگونه می‌توان از وقوع آن جلوگیری کرد.
سوختگی نمایشگر چیست؟
اصطلاح «سوختگی» (Burn in) کمی گمراه‌کننده است، زیرا این موضوع ربطی به سوختن واقعی یا گرما ندارد. این اصطلاح برای مواقعی به کار می‌رود که قسمت یا قسمت‌هایی از نمایشگر دچار تغییر رنگ دائمی شده باشد. این مشکل می‌تواند به شکل یک متن یا کادر عکس، محو شدن رنگ‌ها در یک قسمت و انواع شکل‌ها و الگوها خودش را نشان دهد. در صورت وقوع چنین مشکلی، نمایشگر بدون هیچ مشکلی به فعالیت خودش ادامه می‌دهد، اما در زمان روشن بودن نمایشگر، هاله‌ای از یک تصویر یا تغییر رنگ در قسمتی از نمایشگر دیده خواهد شد. زمانی به چنین مشکلی عنوان سوختگی یا همان Burn in اطلاق می‌شود که اولا دائمی باشد و ثانیا منشأ آن از جانب سخت‌افزار نمایشگر باشد. مثلا مشکلات گرافیکی که به دلیل نرم‌افزار یا مشکل در مداربندی درایور نمایشگر به وجود آمده، ارتباطی با موضوع سوختگی ندارد.
تاریخچه‌ی استفاده از این اصطلاح به دوران مانیتورهای CRT برمی‌گردد؛ در این مانیتورها از ترکیب‌های فسفری استفاده می‌شد که برای ایجاد تصاویر، نور ساطع می‌کردند و این مواد در طی مرور زمان درخشندگی‌شان را از دست می‌دادند. پنل‌های ال‌سی‌دی هم می‌توانند دچار چنین مشکلی شوند، اما به دلیل نوع ساختار آن‌ها، به‌ندرت چنین اتفاقی می‌افتد.
وقوع چنین مشکلی در نمایشگرهای اولد گوشی‌های امروزی هم امکان‌پذیر است؛ هرچند به شدت و چشمگیری مانیتورهای CRT نمی‌رسد. باوجود تمام این حرف‌ها، حتی در صورتی که چنین مشکلی بروز پیدا کند، پیدا کردن آن چندان ساده نیست؛ غیر از این که دقیقا بدانید به دنبال چه می‌گردید. معمولا بعد از ساعت‌ها روشن ماندن نمایشگر است که چنین مشکلی پدیدار می‌شود. در گوشی‌های هوشمند، احتمال سوختگی قسمت‌های مربوط به نوار نوتیفیکیشن‌ها و دکمه‌های مجازی پایین نمایشگر بیش از قسمت‌های دیگر است. برای نمونه می‌توانید به تصویر بالا نگاهی بیندازید.
چرا چنین مشکلی رخ می‌دهد؟
دلیل اصلی سوختگی نمایشگر به خاطر این است که در نمایشگرها، قسمت‌های تولیدکننده‌ی نور طول عمر یکسانی ندارند. با گذر زمان، روشنایی این عناصر کاهش پیدا می‌کند و به همین خاطر، رنگ‌های تولیدی پنل‌ها هم کم‌کم تغییر می‌یابد. هم‌زمان با کهنه شدن نمایشگرها، تغییراتی هم در رنگ‌های آن‌ها به وجود می‌آید که با ترفندهای نرم‌افزاری می‌توان شدت این تغییر را کمتر کرد. اما پدیده‌ی سوختگی عمدتا مربوط به فرسودگی سریع‌تر بعضی از قسمت‌های نمایشگر در مقایسه با دیگر بخش‌های آن است. به دلیل همین فرسودگی ناهماهنگ، قسمت‌هایی از نمایشگر دچار تغییر رنگ‌هایی می‌شود و چیزی مانند شبح دائمی یک تصویر را برجای می‌گذارد.
در گوشی‌ها و ساعت‌های هوشمند امروزی، سوختگی نمایشگر عمدتا به دلیل طول عمر متفاوت «زیر-پیکسل»های (Sub-Pixel) ال‌ای‌دی قرمز، سبز و آبی موجود در پنل‌های اولد رخ می‌دهد. معمولا قسمت‌هایی از نمایشگر دچار این مشکل می‌شود که تغییر چندانی در شکل آن‌ها صورت نمی‌گیرد؛ برای مثال هم می‌توان به نوار نوتیفیکیشن‌ها و دکمه‌های مجازی پایین نمایشگر اشاره کرد.
نمایشگرهای اولد شامل ال‌ای‌دی‌های قرمز و سبز و آبی هستند و هرکدام از این رنگ‌ها طول عمر متفاوتی دارند
این موضوع بدین خاطر است که این قسمت‌ها فقط یک رنگ، آیکن، متن یا در کل یک شکل ثابت را نشان می‌دهند؛ اما در باقی قسمت‌های نمایشگر به دلیل استفاده از سایت‌ها، ویدیوها، اپلیکیشن‌ها و دیگر موارد، رنگ‌های متنوعی به نمایش درمی‌آیند. بنابراین به دلیل همین استفاده‌ی گوناگون از زیر-پیکسل‌ها، آن‌ها به‌صورت یکسان عمر نمی‌کنند و رنگ‌ها در قسمت‌های مختلف نمایشگر به یک صورت نمایش داده نمی‌شوند.
اگر بخواهیم ازلحاظ فنی توضیح دهیم، باید گفت که ال‌ای‌دی‌های آبی، ازلحاظ روشنایی بازده کمتری نسبت به پیکسل‌های قرمز و سبز دارند. این یعنی ال‌ای‌دی‌های آبی اگر بخواهند نوری برابر با ال‌ای‌دی‌های قرمز یا سبز تولید کنند، باید از جریان برق بیشتری استفاده کنند. استفاده از جریان برق بیشتر یعنی پیکسل‌های آبی زودتر فرسوده می‌شوند و با فرسودگی آن‌ها، رنگ کلی نمایشگر به سمت ته‌مایه‌ی قرمز و سبز تغییر می‌یابد.
درنهایت می‌توان گفت که اگر قسمتی از پنل زمان زیادی را صرف نمایش رنگ‌های آبی و سفید کند، پیکسل‌های آبی آن بخش زودتر از باقی پیکسل‌ها فرسوده می‌شوند. چیزی که در کل به آن سوختگی نمایشگر می‌گوییم.
آیا می‌توان از وقوع آن جلوگیری کرد؟
سازندگان از این مشکل آگاه هستند و هرکدام اقدامات زیادی را برای جلوگیری از وقوع آن انجام داده‌اند. به‌طور مثال، سامسونگ از گلکسی اس ۳ به بعد، از چینش «پنتایل» (pentile) برای زیر-پیکسل‌های نمایشگرهای AMOLED بهره میبرد. در این چینش، سامسونگ زیر-پیکسل‌های آبی را بزرگ‌تر می‌سازد تا برای رسیدن به نور موردنظر، جریان برق کمتری را مصرف کنند. با مصرف جریان برق کمتر هم عمر این زیر-پیکسل‌ها طولانی‌تر می‌شود.
البته این راه‌حل، مشکل سرعت متفاوت فرسودگی در بخش‌های مختلف نمایشگر را حل نمی‌کند، اما در مقایسه با پنل‌های اولد قدیمی یا ارزان‌تر، در اولدهای سامسونگ چنین مشکلی خیلی دیرتر دیده می‌شود.
البته راه‌حل‌های نرم‌افزاری هم برای این مساله وجود دارد. مثلا سازندگان ساعت‌های هوشمند می‌توانند گزینه‌ی «حفاظت از سوختگی» (burn protection) موجود در سیستم‌عامل را فعال کنند. در این حالت، موقعیت رنگ‌های موجود در نمایشگر تا حد چند پیکسل تغییر می‌یابد تا انواع رنگ‌ها در کل نمایشگر به‌طور برابر نشان داده شود. گوشی‌هایی هم که از نمایشگر همیشه روشن بهره می‌برند، مانند گلکسی اس ۸، از همین روش استفاده می‌کنند. برای جلوگیری از بروز چنین مشکلاتی، گوگل یک سری خط مشی را برای طراحی نمایشگرهای اولد مربوط به ساعت‌های هوشمند ارایه داده است.
چه‌کاری از دست ما برمی‌آید؟
اگر قسمتی از نمایشگر دچار سوختگی شده باشد، برای حل این مشکل کار چندانی را نمی‌توان انجام داد. اپلیکیشن‌هایی در پلی استور وجود دارد که ادعا می‌کنند می‌توانند این مشکل را حل کنند؛ اما در حقیقت کاری که می‌کنند این است که کل نمایشگر را به‌اصطلاح می‌سوزانند تا رنگ‌های قسمت‌های مختلف با یکدیگر مطابقت پیدا کنند؛ راه‌حلی که چندان ایدئال نیست.
اگر نگران این موضوع هستید، راه‌حل‌های پیش‌گیرانه‌ای وجود دارد که احتمال وقوع این مشکل را تا حد زیادی کم می‌کنند:
- روشنایی نمایشگر را همیشه در حالت کم قرار دهید. نور بیشتر یعنی جریان برق بیشتر که درنتیجه عمر ال‌ای‌دی را کاهش می‌دهد.
- تایمر خاموش کردن صفحه را کاهش دهید. با این کار، در اوقاتی که با نمایشگر کار نمی‌کنید، نمایشگر زودتر خاموش می‌شود و این‌گونه تصاویر ثابت برای مدت کمتری به نمایش درمی‌آیند.
- در صورت دسترسی به حالت Immersive، از آن استفاده کنید. با فعال کردن این گزینه، نوار نوتیفیکیشن و دکمه‌های مجازی پایین نمایشگر ناپدید شده و فقط در صورت اجرای فرمان‌های حرکتی خاصی پدیدار می‌شوند. یا می‌توانید از لانچری استفاده کنید که چنین ویژگی‌ای داشته باشد.
- از پس‌زمینه‌ی تیره استفاده کنید و هرچند وقت یک‌بار آن را تغییر دهید.
- از صفحه‌کلیدهایی استفاده کنید که شکل و شمایل تیره‌رنگی داشته باشند.
- اگر مرتبا برای مسیرهای طولانی از اپلیکیشن‌های مسیریابی استفاده می‌کنید، اپلیکیشنی را انتخاب کنید که رابط کاربری روشنی نداشته باشد.
باوجود تمام این هشدارها و توصیه‌ها، خریداران گوشی‌های هوشمند با نمایشگرهای اولد نباید نگران این موضوع باشند. پنل‌های اولد امروزی عمر بسیار بیشتری نسبت به پنل‌های قدیمی دارند و حتی در پنل‌های قدیمی هم مشکل سوختگی به‌ندرت مشاهده می‌شد. فقط حواستان باشد که ۲۴ ساعته و هفت روز هفته نمایشگر را در بالاترین حد روشنایی با یک تصویر ثابت روشن نگذارید!
درنهایت باید گفت که در نمایشگرهای اولد امروزی، چنین مشکلی تنها شاید بعد از چند سال استفاده نمایان شود. اما درهرحال احتیاط شرط عقل است و با انجام اقدامات پیشگیرانه می‌توانید عمر نمایشگرها را افزایش دهید.
