چرا گوشی‌ها منفجر می‌شوند؟ (و چگونه می‌توان جلوی وقوع آن را گرفت)

معمولا هر چند سال یک‌بار، خبر مربوط به انفجار گوشی ها توجه افکار عمومی را به خوب جلب می‌کند. اگرچه چنین حوادثی بسیار نادر هستند، ولی در هر صورت برای توضیح دلایل وقوع آن باید به موارد مختلفی اشاره کرد. در نهایت سوالی که مطرح می‌شود این است که چرا گوشی ها منفجر می‌شوند و چطور می‌توان جلوی وقوع آن را گرفت؟

فرار حرارتی؛ متهم ردیف اول

زمانی که باتری لیتیوم-یونی منفجر می‌شود یا آتش می‌گیرد، معمولا مشغول پشت سر گذاشتن فرایندی موسوم به فرار حرارتی است. برای توضیح این فرایند باید مطالب مفصلی مطرح شود که البته ما قصد داریم به زبان بسیار ساده آن را توضیح بدهیم.

باتری‌های لیتیوم-یونی از چندین سلول لیتیوم-یون تشکیل می‌شوند. هر کدام از این سلول‌ها، از لحاظ دما یک نقطه بحرانی دارند که می‌توان آن را نقطه‌ی جوش آن‌ها در نظر گرفت. زمانی که سلول به دلایلی مانند گرمای بیرونی، شارژ بیش از حد یا مشکل در ساخت به این نقطه بحرانی می‌رسد، وارد مرحله گرمازایی می‌شود. اساسا، در این مرحله سلول مذکور گرمای قابل توجهی را آزاد می‌کند.

زمانی که یک سلول به نقطه بحرانی می‌رسد و گرما را آزاد می‌کند، این گرما به سلول کناری راه پیدا می‌کند و آن سلول هم به نقطه بحرانی می‌رسد. با توجه به سرعت این فرایند، باتری گوشی موردنظر می‌تواند بی‌سروصدا خراب شود، آتش بگیرد یا منفجر شود. حالا که از فرایند فرار حرارتی آگاه شدیم، راحت‌تر می‌توان به چگونگی، زمان و دلیل انفجار گوشی ها (و دیگر گجت‌های مبتنی بر باتری‌های لیتیوم-یونی) بپردازیم.

گوشی را در ماشین رها نکنید

اگر در منطقه برفی زندگی می‌کنید، احتمالا می‌دانید که باتری ماشین زمانی که اندکی گرم باشند-مثلا در حد ۲۷ درجه-بهتر کار می‌کنند. همچنین احتمالا می‌دانید که گرمای زیاد می‌تواند باتری و دیگر اجزای اتومبیل را خراب کند. همین موضوع برای باتری گوشی هم صدق می‌کند.

زمانی که باتری لیتیوم-یونی تحت گرمای شدیدی قرار داشته باشد-بیرون یا داخل یک اتومبیل-سلول‌های آن اندکی تعادل خود را از دست می‌دهند. شاید در چنین وضعیتی آن‌ها دچار فرار حرارتی نشوند، اما می‌تواند با مشکلات زیادی روبرو شوند که از بین آن‌ها می‌توانیم به انتشار گازهایی مانند اکسیژن و کربن دی اکسید اشاره کنیم. انتشار این گازها هم می‌توانند باتری را دچار تورم کنند و همین فشار در نهایت شاید منجر به انفجار یا از بین رفتن ساختار باتری شود.

طبیعتا، زمانی که باتری حین شارژ در معرض گرمای زیادی قرار بگیرد، این فرایند تشدید می‌شود. به همین خاطر، بیشتر گوشی‌ها وقتی که بسیار گرم می‌شوند، فرایند شارژ را متوقف یا حتی خود را خاموش می‌کنند. با وجود تمام این هشدارها، گوشی‌ها بعد از اینکه یک روز در ماشین در معرض گرما قرار می‌گیرند، معمولا منفجر نمی‌شوند. علاوه بر این، گوشی‌ها و باتری‌های لیتیوم-یونی از قابلیت‌هایی بهره می‌برند که در بیشتر موارد جلوی چنین حوادثی را می‌گیرند و شاید در نهایت باتری گوشی شما غیر قابل استفاده شود یا اینکه دوام آن کاهش پیدا کند.

بهره‌گیری از شارژرهای مطمئن

به طور کلی در بیشتر موارد، هر نوع شارژری با هر نوع گوشی سازگار است. شما می‌توانید برای گوشی‌های جدید از شارژرهای قدیمی مبتنی بر micro USB استفاده کنید یا برای شارژ گوشی‌های قدیمی از شارژرهای سریع تازه‌نفس بهره ببرید. اما برای محکم‌کاری و احتیاط هم که شده، بهتر است از شارژرهای ساخت کمپانی‌های مطمئن یا شرکت‌هایی که مورد تایید سازنده گوشی هستند، بهره ببرید.

شارژرهای بسیار ارزان یا تایید نشده (به‌خصوص در مورد شارژرهای بی‌سیم) می‌توانند گرمای بیشتری را تولید کنند و به باتری گوشی آسیب برسانند. معمولا، این آسیب طی مدت زمان طولانی رخ می‌دهد که البته حتی در صورت آسیب دیدن باتری هم در بیشتر موارد این موضوع منجر به کاهش عمر یا خرابی باتری مذکور می‌شود و معمولا با انفجار و آتش گرفتن آن روبرو نمی‌شوید.

در این میان، باید خاطرنشان کنیم که فارغ از نوع شارژر، گوشی‌های امروزی از قابلیتی بهره می‌برند که بعد از رسیدن شارژ باتری به حد مشخص، ورودی آن را مسدود می‌کنند تا باتری بیش از حد شارژ نشود و همین موضوع برای سرعت شارژر هم صدق می‌کند؛ این یعنی، گوشی فقط به اندازه موردنیاز برق از شارژر دریافت می‌کند و حتی اگر شارژر بسیار سریع باشد، اگر گوشی موردنظر از این سرعت پشتیبانی نکند با همان سرعت همیشگی این انرژی را دریافت می‌کند.

برای پیدا کردن شارژر مناسب، بهتر است که از همان شرکت سازنده گوشی چنین وسیله‌ای را خریداری کنید. یا اینکه یا مراجعه به فروشگاه‌های اینترنتی می‌توانید نظرات دیگر خریداران را در مورد شارژرهای مختلف بخوانید تا از نقاط قوت و ضعف آن‌ها خبردار شوید.

گوشی را خم نکنید و به آن ضربه نزنید

زمانی که باتری لیتیوم-یونی از لحاظ فیزیکی دچار مشکل می‌شود، این موضوع می‌تواند منجر به حوادثی مانند اتصال کوتاه، انتشار گاز یا آتش گرفتن آن شود. البته اگر عمدا نمی‌خواهید گوشی خود را خراب کنید، معمولا هنگام افتادن گوشی بر زمین، باتری آسیب نمی‌بیند و بیشتر اوقات این نمایشگر گوشی است که می‌شکند.

اما چرا چنین اتفاقی رخ می‌دهد؟ باتری‌های لیتیوم-یونی از یک لایه‌ی نازک لیتیوم و یک لایه‌ی اکسیژن بهره می‌برند و لایه‌ی جداکننده الکترولیت بین آن‌ها قرار می‌گیرد. زمانی که این لایه جداکننده بریده یا سوراخ می‌شود، لایه‌های لیتیوم و اکسیژن واکنش نشان می‌دهند که این موضوع منجر به آزاد شدن گرما و فرار حرارتی می‌شود.

در برخی موارد، هنگام تعویض باتری هم چنین حادثه‌ای رخ می‌دهد. به‌عنوان مثال اگر باتری جدید به درستی نصب نشود، به‌سرعت یا کمی بعد دچار آتش‌سوزی می‌شود. علاوه بر این، برای تفریح و سرگرمی به باتری گوشی قدیمی ضربه وارد نکنید. شاید هنگام آتش گرفتن یا منفجر شدن آن آسیبی به شما نرسد، اما حین آتش گرفتن باتری لیتیوم-یونی گاز سمی منتشر می‌شود که به شما آسیب می‌رساند.

بیشتر انفجار گوشی‌ها مربوط به مشکل در فرایند ساخت است

اگرچه شارژ بیش از حد و گرمای بیش از حد، بسیار خطرناک به نظر می‌رسند ولی چنین مواردی به ندرت منجر به آتش گرفتن یا منفجر شدن گوشی می‌شوند. در بیشتر موارد، مشکل در فرایند ساخت چنین معضلی را به وجود می‌آورد و در این صورت، کار چندانی از دست کاربر ساخته نیست.

مهم‌ترین عنصر باتری‌های لیتیوم-یونی، فلز لیتیوم است که ماهیت بسیار ناپایداری دارد. همین ناپایداری باعث شده که برای نگه داشتن و انتقال الکتریسیته بسیار مؤثر واقع شود اما اگر به صورت نامناسب با فلزهای دیگر ترکیب شود، می‌تواند فاجعه به بار بیاورد. از بین این فلزها می‌توانیم به نیکل، کبالت و گرافیت اشاره کنیم. مانند یک ساختمان یا اتومبیل، باتری‌های لیتیوم-یونی هم از بخش‌های مختلفی بهره می‌برند که هنگام مونتاژ آن‌ها باید دقت زیادی صرف شود. دقتی که اگر به اندازه کافی نباشد و این عناصر به درستی به یکدیگر وصل نشده باشند، می‌تواند منجر به تولید گرما و سپس اتصال کوتاه و دیگر مشکلات شود.

نگران نباشید، گوشی شما احتمالا هیچ‌وقت منفجر نمی‌شود

طی ماجرای گلکسی نوت ۷ سامسونگ، حدود ۹۰ تا ۱۰۰ گوشی منفجر شدند که این یعنی از بین ۲.۵ میلیون گلکسی نوت ۷ که سامسونگ عرضه کرده، کمتر از ۱ درصد آن‌ها با این مشکل روبرو شدند. اگرچه تصمیم سامسونگ برای پس گرفتن تمام گوشی‌ها مطمئنا در پایین بودن این آمار تأثیر بسزایی داشته، ولی در هر صورت نشان می‌دهد که انفجار گوشی‌ها بسیار نادر است.

با این وجود، بهتر است مراقب این موضوع باشید. اگرچه مواردی مانند گرمای بیش از حد معمولا منجر به آتش گرفتن گوشی نمی‌شود، ولی در هر صورت عمر باتری را کاهش می‌دهد. در هر صورت، گوشی را در روز گرم در ماشین رها نکنید، از شارژرهای مطمئن بهره ببرید و گوشی را خم نکنید و به آن ضربه وارد نکنید.